مطالبه گری در لغت به معنی درخواست و یا مطالبه فعل، نیاز و یا کاری از فرد یا نهاد و سازمان است. مطالبه گری اجتماعی اصطلاحی است که با مددکاری اجتماعی عجین شده است و در واقع یکی از مفاهیم بنیادی و کاربردی در مددکاری اجتماعی است.

مطالبه گری اجتماعی یک نوع فرآیند پیوسته و پایدار است که از تفکر و خرد جمعی آغاز می گردد، به اقدام اجتماعی می انجامد و عدالت اجتماعی را به همراه دارد. در این میان باید سهم آن در اشکال مختلف فردی، گروهی و جامعه ای تعریف و مشخص شود زیرا هر زمان صحبت از مطالبه گری در مددکاری اجتماعی مطرح می گردد بلافاصله با سه نگاه رو به رو می شویم؛

1. مطالبه گری فردی
2. مطالبه گری اجتماعی
3. ترکیب و تلفیق هر دو

مطالبه گری از آن جهت یکی از ابزارهای اساسی مددکاری اجتماعی ست که با کاهش آسیب های اجتماعی، افزایش سلامت اجتماعی، مسؤلیت اجتماعی، توانمندسازی اجتماعی، انسجام اجتماعی و در نهایت بهزیستی اجتماعی ارتباط نزدیک و تنگاتنگی دارد.

مددکاری اجتماعی که گاه به تنهایی پیش می رود و گاه یک موج مثبت و سازنده ایجاد می کند گاهی به تنهایی نمی تواند مصلح اجتماعی باشد و نیازمند مشارکت تمام اعضای جامعه است. تجربه کشورهای مختلف نشان داده است مطالبه گری فردی می تواند عواقب و پیامدهای منفی در برداشته باشد حتی به اشتباه حرکت سیاسی تلقی گردد در حالیکه ایجاد یک تشکل صنفی و سازمانی از میزان پیامدهای منفی آن می کاهد و می تواند قدرتمندتر عمل کند.

در جامعه ی ما با توجه به انقلاب عظیم جمهوری اسلامی، مطالبه گری اصناف مختلف مانند پزشکان، معلمین، پرستاران و…. ثابت شده است این مهم دست یافتنی ست به شرط آنکه در قالب یک جو روانی مثبت، طبق قوانین جامعه و با تمرکز بر ایجاد یک نظام اجتماعی مستقل صورت گیرد. این در حالی ست که عملیاتی شدن موضوع کاملاً به نفع اکثریت افراد جامعه است زیرا مطالبه گری اجتماعی پشتوانه ایجاد عدالت اجتماعی می باشد و به کاهش آسیب های اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی می انجامد و همین امر منجر به توسعه ی جامعه خواهد شد.

این فرآیند با تلاش، مقاومت سیستم های پیش رو، تاب آوری و به نتیجه رسیدن همراه است که باید هر مرحله را تعریف نظری و عملیاتی کرد و برای رویارویی و مدیریت آن راهکار مناسب و سنجیده اندیشید. از اولین پیش نیازهای اجرای هر طرح و برنامه ای وجود متولی آن برنامه است که مددکاران به بهترین شکل این وظیفه را با روش های مستقیم و غیر مستقیم به انجام می رسانند. از روش های مستقیم جلب نظر و مشارکت مسئولین حکومتی، بازنگری و اصلاح قوانین رفاه اجتماعی، استفاده از رسانه های جمعی و حضور مددکاران به عنوان فعالین اجتماعی و بیدارکننده آحاد جامعه و ….

از روش های غیر مستقیم نیز می توانیم آغاز کنیم که به نظر می رسد با توجه به مشکلات کنونی جامعه ی ما نقطه ی شروع مؤثرتری باشد: مانند آموزش مفاهیم مطالبه گری به خانواده ها، نهادهای اجتماعی و جامعه ی هدفی که مددکاران با آنها کار می کنند، برنامه ریزی دقیق جهت انجام طرح های مختلف، ترویج فرهنگ مطالبه گری، آگاه سازی همه سطوح جامعه نسبت به حق و حقوق شهروندی و …..

در قدم اصلی و اساسی نیازمند مددکارانی هستیم که خود روحیه ی مطالبه گری را فراگرفته باشند تا بتوانند با همت و وحدت عمل حرفه ای خود آغازگر جنبش اجتماعی باشند. اما آنچه فراتر از آموزش است ایجاد کارابزارهای لازم نیز هست زیرا اگر آموزش به درستی صورت بگیرد و فرد نیز به مطالباتش واقف گردد و پس از پیگیری به آن نرسد دچار احساس ناخوشایند خواهد شد و ممکن است احساس مسؤلیت خود را از دست بدهد و به بی تفاوتی اجتماعی نائل گردد.

مددکاران اجتماعی می توانند با ایجاد کمپین های حل مسائل اجتماعی، پیش روی در ترویج و تقویت فرهنگ مطالبه گری، انجام مداخلات اجتماعی درست و ارائه راهکار های منطقی به مواقع بحران های اجتماعی، کمک به خدمت گیرندگان خدمات اجتماعی و همچنین مشاوره به مسئولین حکومتی به جهت ارائه ی خدمات درست و منطقی بهترین کمک کننده به مطالبه گری اجتماعی باشند.

* آنچه باید به آن پرداخته شود و نیازمند تحقیق، پژوهش و ارائه ی پایان نامه های کیفی ست ارائه بهترین پاسخ برای پرسش های ذیل است:

• تعریف مفهوم مطالبه گری به صورت نظری و عملی چیست؟
• چطور و با چه میزانی اندازه گیری و سنجیده می شود؟
• تفاوت بین مددکار اجتماعی و خدمت گیرنده ی مطالبه گر و مددکار اجتماعی و خدمت گیرنده ی غیر مطالبه گر در چیست؟
• در کدام قسمت مددکاری اجتماعی، مطالبه گری اجتماعی صاحب محتوای آموزشی ست و این آموزش چگونه باید باشد؟
• آیا مددکار مطالبه گر ویژگی های خاصی باید داشته باشد؟
• چگونه قوانین اجتماعی رو با مطالبه گری اجتماعی هماهنگ کنیم؟

در پایان، امید است با حمایت همه جانبه ی تمام مددکاران در هر حوزه ی فعالیتی، مسئولین فعال در حوزه های اجتماعی، مشارکت همه ی اعضای گروه هدف، حمایت و با پشتوانه ی اکثریت جامعه بتواند گام های اساسی در راستای مطالبه گری اجتماعی بردارند.